بیماری تخریب دیسک و درد سیاتیک
حقایقی در مورد بیماری تخریب یا دژنراسیون دیسک و درد سیاتیک
دیسکهای ستون فقرات به عنوان بالشتک و ضربه گیر بین مهره ها عمل می‌کند. هر دیسک شبیه یک دونات است که هسته ژله ای دارد. تخریب دیسک باعث می‌شود احتمال پارگی و بیرون زدن دیسک افزایش پیدا کند که این وضعیت منجر به درد منطقه ای یا تیر کشنده می‌شود. درد سیاتیک ممکن است حاصل بیرون زدگی دیسک و تحت فشار قرار گرفتن عصبهای پایین کمر باشد.
ساختار ستون فقرات چگونه است؟
مهره ها قطعات استخوانی هستند که ساختار ستون فقرات را شکل میدهند. بین مهره ها، دیسک‌ها قرار دارند. رباطها در پیرامون ستون فقرات و دیسک‌ها واقع شده اند. ستون فقرات هفت مهره در گردن، 12 مهر در میانه کمر و پنج مهره در پایین کمر (لامبار) دارد. علاوه بر این در میانه باسن در زیر مهره پنجم کمری، پنج مهره خاجی قرار دارد که معمولاً به عنوان استخوان خاجی جوش خورده و پس از آن دنبالچه قرار می‌گیرد.
ستوان فقرات به شکلی طراحی شده است که مهره ها در یک ردیف بر روی هم چیده شده اند و ساختاری با قابلیت حرکت ایجاد میکنند. همچنین ستون فقرات از طناب نخاعی محافظت می‌کند. طناب نخاعی بافتهای عصبی هستند که از مغز به ستون فقرات میروند. هر مهره یک قوس استخوانی در پشت طناب نخاعی دارد که از بافتهای عصبی طناب نخاعی محافظت می نماید. همچنین مهره ها بدنه استخوانی مستحکمی در جلوی طناب نخاعی دارند که پلاتفرم مناسبی برای تحمل وزن ایجاد می‌کند.
دیسک‌ها در واقع پدهایی هستند که به عنوان بالشتک و ضربه گیر بین بدنه هر مهره عمل میکنند تا تاثیر حرکت و فشار در ستون مهره ها را به حداقل برسانند. هر دیسک ساختار حلقوی دارد که در مرکز آن بافتهای نرم ژله ای مانند قرار دارد که توسط دیواری حلقوی سختی محافظت و احاطه می‌شود. در صورت جراحت یا تخریب دیسک، این دیواره پاره شده و بخش نرم داخلی بیرون میزند و بافت عصبی مجاور را تحریک می‌کند. رباطها بافتهای نرم و رشته ای محکمی هستند که استخوان‌ها را محکم به یکدیگر وصل می‌کند. رباطها مهره ها را به یکدیگر وصل کرده و دیسک‌ها را احاطه میکنند. هنگامی که در اثر تخریب دیسک، رباط صدمه ببیند درد منطقه ای در این ناحیه ایجاد می‌شود.
بیماری تخریب دیسک چیست؟
با افزایش سن محتوای آب و پروتئین غضروف‌های بدن تغییر می‌کند. نتیجه این تغییر ضعیف، شکننده و نازک شدن غضروف‌ها است. از آنجایی که بخشی از ساختار دیسک‌ها و مفاصل را غضروف تشکیل می‌دهد، این نواحی به مرور زمان دچار استهلاک و ساییدگی می‌شوند و فرآیند تخریب را در پیش می‌گیرند. تخریب تدریجی دیسک بین مهره ها به عنوان بیماری تخریب دیسک یا بیماری دژنراتیو دیسک شناخته می‌شود. به استهلاک غضروف فاست و تغییرات استخوانی مفصل مجاور، بیماری تخریبی مفصل فاست یا آرتروز استخوانی ستون فقرات گفته می‌شود. صدمات و جراحاتی که به ستون فقرات وارد می‌شود میتواند باعث بیماری تخریب کننده دیسک شود.
در پزشکی، به تخریب فضای دیسک و محتوای آن، اسپوندیلوز گفته می‌شود. اسپوندیلوز را میتوان در عکس اشعه ایکس یا ام آر آی ستون فقرات به صورت باریک شدن فضای دیسک بین مهره های مجاور هم شناسایی کرد.
علائم بیماری تخریب دیسک چیست؟
تخریب بافت دیسک، زمینه را برای فتق دیسک فراهم می‌کند. تخریب دیسک میتواند به درد منطقه ای در ناحیه تحت تأثیر، منجر شود. تخریب دیسک در هر یک از مهره های ستون فقرات ممکن است اتفاق بیفتد. هنگامی که تخریب دیسک در ناحیه گردن اتفاق می‌افتد به آن بیماری دیسک گردن گفته می‌شود، هنگامی که در میانه کمر اتفاق بیفتد به آن بیماری دیسک توراسیک گفته می‌شود. در صورتی که تخریب دیسک در ناحیه کمری اتفاق بیفتد، باعث درد پایین کمر و تحریک اعصاب ستون فقرات می‌شود که در این صورت درد به پاها انتشار می‌یابد و به عنوان سیاتیک یا درد سیاتیک شناخته می‌شود. تخریب دیسک پایین کمر باعث درد منطقه ای در پایین کمر می‌شود که در افراد سالمند بیشتر شایع است.
آرتروز دژنراتیو مفصل فاست که گاهی از موارد در عکس اشعه ایکس شناسایی می‌شود، میتواند عامل درد منطقه ای پایین کمر باشد.
درد حاصل از تخریب دیسک یا بیماری مفصلی ستون فقرات معمولاً با درمان‌های محافظه کارانه مانند کمپرس سرد و گرم متناوب، استراحت، ورزش‌های توان‌بخشی و داروهایی برای کنترل درد، گرفتگی عضله و التهاب درمان می‌شود.
علائم سیاتیک و رادیکولوپاتی ( درد انتشاری از کمر به پاها) چیست؟
رادیکولوپاتی به عنوان تحریک عصبی حاصل از صدمه دیدن دیسک بین مهره ها شناخته می‌شود. این اتفاق به واسطه تخریب یا پارگی حلقه بیرونی دیسک و یا در اثر جراحت و ضربه و یا هر دو عامل رخ می‌دهد. ضعف در ساختار حلقه بیرونی دیسک باعث می‌شود بیرون زدگی دیسک اتفاق بیفتد. در نتیجه این وضعیت، بخش نرم داخل دیسک از طریق محل پاره شده به خارج از فضای دیسک نشت می‌کند و طناب نخاعی یا عصبهای آن را که در مجرای نخاعی قرار دارند، تحت فشار قرار می‌دهد.
هنگامی که عصب های ناحیه گردن در اثر بیماری تخریب دیسک تحریک می‌شوند به آن رادیکولوپاتی گردنی گفته می‌شود. حاصل این وضعیت درد سوزشی یا احساس مور مور شدن در بازوهاست. هنگامی که عصب های پایین کمر در اثر بیماری دژنراتیو دیسک تحریک می‌شوند، به آن رادیکولوپاتی کمری گفته می‌شود و اغلب درد حاصل از آن به عنوان سیاتیک یا درد سیاتیک شناخته می‌شود. درد سیاتیک از پایین کمر به پا امتداد می‌یابد. این وضعیت در ابتدا با احساس درد در ناحیه پایین کمر شروع می‌شود. درد سیاتیک ممکن است در ابتدا همراه با احساس ترکیدن حباب تجربه شده و پس از آن با بی حسی و گزگز همراه شود. معمولاً درد با حرکت در ناحیه کمر بدتر شده و با سرفه و عطسه کردن افزایش می‌یابد. در موارد شدید در انتشاری از کمر به پاها کمری گاهی با بی اختیاری ادرار و مدفوع همراه می‌شود.
شکل- به ترتیب از بالا به پایین: تخریب دیسک (دژنراتیو)، برامدگی دیسک، بیرون زدگی دیسک، نازک شدن دیسک
تشخیص بیماری تخریب دیسک، سیاتیک و رادیکولوپاتی چگونه است؟
زمانی پزشک به بیماری دژنراتیو دیسک، سیاتیک و رادیکولوپاتی مشکوک می‌شود که علائم توصیف شده را داشته باشید. گاهی اوقات پزشک ممکن است علائم تحریک عصبی را در هنگام معاینه فیزیکی متوجه شود. برای مثال افزایش درد تیر کشنده هنگام بالا آوردن پا تشخیص رادیکولوپاتی کمری را تأیید می‌کند. آزمایش عصبی مانند نوار عصب و عضله پا نیز برای شناسایی تحریک عصبی استفاده می‌شود. فتق دیسک با تصویربرداری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن CAT شناسایی می‌شود.
روشهای درمان بیماری تخریب دیسک، سیاتیک و رادیکولوپاتی چیست؟
درمان بیماری تخریب دیسک، سیاتیک و درد انتشاری به اندام شامل طیف گسترده ای از درمان‌ها از روشهای غیر جراحی تا عمل جراحی می‌باشد. مدیریت پزشکی درد انتشاری به اندامها شامل آموزش بیمار در مورد این وضعیت ، مصرف داروهایی برای رفع درد و گرفتگی عضله، تزریق کورتیزون پیرامون طناب نخاعی، فیزیوتراپی و انواع درمان‌های فیزیکی مانند کمپرس گرم، ورزش‌های اصلاحی، ماساژ، و تحریک سونوگرافی و الکتریکی، مانور دستی و استراحت (استراحت مطلق مد نظر نیست بلکه باید از آسیب بیشتر جلوگیری شود) می‌باشد.
در مواردی که درد شدید است، اختلال عملکرد جدی و یا بی اختیاری روده یا مثانه تجربه می‌شود ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. عمل جراحی بستگی به وضعیت عمومی ستون فقرات و سن و سلامت بیمار دارد. انواع عمل جراحی که برای این منظور انجام شود شامل برداشتن دیسک بیرون زده طی لامینوتومی، لامینکتومی یا دیسککتومی زیر جلدی، عمل بسته دیسک بدون نیاز به بیهوشی و برش جراحی و روشهای دیگر می باشد.
فشار استخوانی و تنگی کانال نخاعی چیست؟
هر وضعیتی که باعث حرکت و رشد مهره های استخوانی ستون فقرات شود، فضای در اختیار طناب نخاعی و عصب های آن را محدود مینماید . دلایل فشار استخوانی به عصبهای نخاع شامل باریک شدن سوراخ خروج عصب از نخاع (باریک شدن دروازه ای که از طریق آن عصب نخاعی از کانال نخاعی عبور کرده و به بدن می‌رسد)، اسپوندیلولیستیز (لغزش یک مهره نسبت به دیگری) و تنگی کانال نخاعی (باریک شدن کانال نخاعی با تحت فشار قرار گرفتن ریشه های عصبی یا طناب نخاعی در اثر خار استخوانی یا بافتهای نرم دیگری در کانال نخاعی). برای مثال تحت فشار قرار گرفتن اعصاب کمری در وضعیتهای نامبرده میتواند منجر به درد سیاتیک شود که به پا میزند.
تنگی کانال نخاعی در هر یک از مهره ها ممکن است رخ دهد اما بیشتر در ناحیه پایین کمر اتفاق می افتد.
دورنمای درمان بیماری تخریب دیسک، سیاتیک و رادیکولوپاتی چیست؟
دورنمای بیماری تخریب دیسک، سیاتیک و دردهای انتشاری کمر به اندامها، بستگی به شدت مشکل، محل آن، علت دقیق و درمان‌های انجام شده دارد. هنگامی که بیمار به درمان‌های محافظه کارانه پاسخ می‌دهد نتیجه آن بهبودی کامل خواهد بود. درمان جراحی ممکن است نیاز به ورزش‌های توان‌بخشی و درمان‌های فیزیکی پس از عمل داشته باشد.
پیشگیری از بیماری تخریب دیسک، سیاتیک و رادیکولوپاتی چگونه است؟
اجتناب از هرگونه آسیب و صدمات ستون فقرات از بروز این بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. در صورتی که بیماری پیش از این برایتان اتفاق افتاده است، با پرهیز از وارد کردن فشار زیاد در ستون فقرات از تشدید علایم جلوگیری نمایید.